Er is tot op de dag van vandaag geen meningsverschil of conflict opgetreden tussen de Islam en de wetenschap. Islam heeft de wetenschap nooit in de weg gestaan; integendeel, hij moedigt haar sterk aan en hij verplicht alle islamitische mannen en vrouwen om op zoek te gaan naar kennis.^[1] De wetenschappelijke ontdekkingen hebben de islamitische leerstellingen nooit tegengesproken, zij hebben deze juist met regelmaat bevestigd. Hoe en waarmee zouden ze eigenlijk in tegenspraak kunnen zijn? Wetenschap doet onderzoek naar de door Allah geschapen wezens, om te weten te komen wat de regels zijn die Allah in die creaties heeft aangebracht. De Islam is een goddelijke religie, die door Allah is geopenbaard en die door Zijn persoonlijke bescherming in zijn originele vorm wordt bewaard. In dat geval zijn de bron van de Islam en de bron van de wetenschap één en dezelfde: één bron die twee verschillende rivieren voortbrengt… Naarmate de wetenschap zich steeds verder heeft ontwikkeld en er meer wetenschappelijke ontdekkingen zijn gedaan, zijn de mensen zich steeds meer bewust geworden van de grootheid, de macht en de oneindigheid van Zijn wijsheid, hetgeen heeft geresulteerd in een groeiend geloof in Allah. Om deze reden vormt de wetenschap een diepgeworteld onderdeel van de Islam.

Allah de Verhevene heeft vele prachtige namen, waaronder namen die Zijn alwetendheid en Zijn kennis van het geziene en het verborgene benadrukken. De dienaren van Allah zouden zich op het pad van de wetenschap moeten inspannen om ervoor te zorgen dat deze goddelijke eigenschappen zich, uiteraard op een menselijke wijze, ook in hen manifesteren. Er zijn vele profetische uitspraken en Kuranverzen die de mensen aansporen om op zoek te gaan naar kennis. Allah de Verhevene heeft immers als eerste het gebod “Lees!” geopenbaard. Na dit gebod wordt de aandacht van de mensen naar hun eigen creatie getrokken en worden de mensen op deze wijze aangezet tot onderzoek op dit gebied. Hierna wordt het gebod “Lees!” herhaald en wordt aangegeven dat onze Heer, Die de mens met de pen leert en hem datgene leert wat hij niet weet, de Bezitter is van gulheid, hetgeen verwijst naar de gulle schenkingen die degenen die lezen en onderzoeken zullen ontvangen.^[2]

In de Kuran worden wij bevolen om de Alwijze om meer kennis te vragen:

Hij, de Alwetende, zegt verder:

Onze leermeester, de Boodschapper van Allah zei:

Vanwege deze redenen zagen de moslims wetenschappelijk onderzoek als een vorm van aanbidding. De observatie van het sterrenstelsel begon bijvoorbeeld al in 800 n.Chr., met Ahmed en-Nihawendi. Later werden er grote observatoria gebouwd. Dankzij de ontwikkeling van het astrolabium konden ze de astronomische hoogte van de zon, de maan en de sterren, de kosmische tijd, de hoogte van bergen en de diepte van waterputten berekenen. Als resultaat van deze onderzoeken werden de oude constanten herzien en werd er een nieuwe sterrencatalogus voorbereid. Vele nieuwe sterren werden ontdekt: de helling van de ecliptica werd opnieuw gemeten, de piekbeweging van de zon werd geobserveerd en in relatie gebracht met de beweging van de constante sterren. Met betrekking tot de beweging van planeten werden belangrijke ontdekkingen gedaan.

Moslims hebben gebruik gemaakt van nieuwe methodieken bij het toepassen van wiskunde in sterrenkunde. In plaats van berekeningen volgens de “continue stralen-methode” gebruikten zij driehoeksmeting en sinus berekeningen en verkregen zij op deze manier meer nauwkeurige resultaten. In technieken voor het meten van bewegingen van planeten bereikten moslims een eerder ongekend hoog niveau.^[9]

Op het gebied van geologie, mineralogie, biologie, zoölogie, wiskunde, natuurkunde, scheikunde en geneeskunde hebben de moslims eveneens vele ontdekkingen gedaan, zij hebben zodoende aanzienlijke bijdragen kunnen leveren aan de ontwikkeling van deze wetenschappen. Ibn Sina (Avicenna) (980-1037) is een grote wetenschapper, die met zijn ontdekkingen over 29 verschillende onderwerpen de weg heeft vrijgemaakt voor Europese wetenschappers. El-Kanun fi el-Tibb/De Canon der Geneeskunde, het boek dat hij over geneeskunde heeft geschreven, werd op Europese universiteiten 600 jaar lang als lesboek gedoceerd. De eerste persoon die over de functie van het netvlies schreef was Ibn Rushd (1126-1198). Het werk van Ala ibn Isa (11de eeuw) over het oog, genaamd Tezkirah el-Kahhalin/De Handleiding voor Oogartsen, is eeuwenlang het enige lesboek geweest over oogheelkunde en is vertaald in het Latijn, in het Duits en in het Frans. Ammar bin Ali heeft in zijn boek el-Muntakhab fi ‘Iladj el-Ayn in detail uitgelegd hoe hij al in de 11de eeuw een oogoperatie heeft uitgevoerd en staar heeft verwijderd; ook dit boek is vertaald in de voornaamste Europese talen van die tijd. Ibn el-Haytham (Alhazen) (965-1051), een belangrijke natuurkundige en de grondlegger van de optometrie, is degene geweest die de bril heeft uitgevonden.

De kankeroperaties die Ali ibn Abbas (994) heeft uitgevoerd vormen een voorbode van de huidige operatietechnieken. Zijn encyclopedie over geneeskunde, Kitab el-Maliki, wordt zelfs vandaag de dag nog met bewondering bestudeerd. Ebu el-Qasim el-Zehrawi (963-1013) maakte de chirurgie tot een apart deel van de medische wetenschap. Hij heeft in zijn Kitab el-Tasrīf genaamd boek de afbeeldingen van ongeveer 200 chirurgische instrumenten weergegeven en uitgelegd waar ze voor dienen en hoe ze gebruikt dienen te worden. Microcirculatie, bloedsomloop in de kleinste vaten in het lichaam, werd ontdekt door Ibn el-Nefis (1210-1288) en in detail uitgelegd in het commentaar dat hij op el-Kanun fi el-Tibb van Ibn Sina heeft geschreven. Akshemseddin (1389-1459) is de eerste geweest die over bacteriën heeft gesproken, hij zegt in zijn boek genaamd Meddah el-Hayat: “Het is verkeerd om te denken dat ziektes de mens zomaar overkomen. Ziektes zijn besmettelijk. De besmetting vindt plaats door levende ziektekiemen, die zo klein zijn dat ze met het menselijke oog niet waarneembaar zijn.”

El-Khwarizmi (780-850), die in wiskunde als eerste het getal nul heeft gebruikt, heeft met zijn el-Djebr we el-Mukabele genaamd boek de fundamenten van algebra gelegd. De drie broers, die bekend werden als “De zonen van Musa” (9de eeuw), hebben de omtrek van de wereld met slechts een kleine afwijking gemeten. El-Biruni (Alberonius 973-1051), die ontdekkingen heeft gedaan op velerlei wetenschapsgebieden, heeft aangetoond dat de wereld om zijn eigen as en om de zon draait en heeft met succes de diameter van de aarde gemeten op basis van het onderzoek dat hij bij de stad Nandan in India heeft geleid. De regel die hij over dit onderwerp heeft vastgesteld is in Europa bekend geworden als “de Biruni-formule”. El-Battani (Albategni 853-929) berekende het zonnejaar met maar 24 seconden afwijking. Ismail el-Djewheri (950-1010) heeft met een paar houten vleugels, die hij aan zijn armen had vastgemaakt, de eerste vliegpoging uitgevoerd. Hij zweefde een poosje in de lucht, maar stortte daarna neer en verloor daarbij helaas zijn leven. Het pionierswerk in vliegtuigbouw behoort toe aan Ibn Firnas in 880. Met het vliegtoestel dat hij met vogelveren en kledingstof had bedekt, zweefde hij lang in de lucht en landde hij vlekkeloos. Muhammed ibn Zakariyya el-Razi (864-925) heeft over zwaartekracht gesproken. Christopher Columbus (1446-1506) heeft gezegd dat hij over het bestaan van Amerika van moslims, in het bijzonder van de boeken van Ibn Rushd heeft geleerd. El-Idrisi (1100-1166) tekende meer dan acht eeuwen geleden wereldkaarten die sterke gelijkenis vertonen met de huidige wereldkaarten.

Door de geschiedenis heen zijn er verschillende beschavingen verschenen. Deze beschavingen hebben onderling invloed op elkaar uitgeoefend, het wetenschappelijke erfgoed van elkaar overgenomen en dat verder ontwikkeld. De moslims hebben eveneens geprofiteerd van de kennis van eerdere beschavingen. Dit hebben ze altijd op bescheiden wijze naar voren gebracht, en op hun beurt hebben zij aan de wetenschap aanzienlijke bijdragen geleverd. De boeken die waren geschreven door de voorgaande beschavingen werden door islamitische geleerden vertaald, maar hun inhoud werd niet klakkeloos overgenomen. Ze werden onderzocht en pas goedgekeurd nadat de incorrecte delen ervan waren verwijderd.^[10]

Dr. M. Kaya